CÁC RỐI LOẠN PHÂN LY

                                                                                                                                                                BS. Phan Thiệu Xuân Giang

 Các rối loạn phân ly tiến triển do hậu quả của việc thất bại trong sự thống nhất về tri giác, ý thức, trí nhớ và nhân dạng lại với nhau. Những rối loạn này bao gồm: rối loạn giải thể nhân cách ( depersonalization disorder) và các rối loạn quên ( amnestic disorders): rối loạn quên phân ly (dissociative amnesia) , rối loạn bỏ nhà ra đi phân ly (dissociative fugue) và rối loạn nhân dạng phân ly ( dissociative identity disorder). 

 

Người ta xếp rối loạn phân ly thành một phổ ( spectrum) bao gồm:  rối loạn giải thể nhân cách được đặc trưng bởi những cảm nhận có tính hằng định và khó chịu về việc tách rời và tê tái , các thay đổi về tri giác của người đó và môi trường. Quên phân ly được biểu hiện bằng việc không có khả năng nhớ lại thông tin cá nhân quan trọng theo sau sang chấn. Những người có rối loạn bỏ nhà ra đi phân ly thì bất ngờ ra đi khỏi nhà với một khoảng trống trong trí nhớ và họ có thể bị nhầm lẫn về nhân dạng cá nhân của mình hoặc cho rằng mình có nhân dạng mới. Những cá nhân có rối loạn nhân dạng phân ly ( trước đây gọi là rối loạn đa nhân cách: multipersonality disorder ) thì sở hữu một lúc hai hoặc nhiều hơn các nhân dạng  hay nhân cách khác biệt có thể kiểm soát hành vi của họ. Họ cũng không thể nhớ được các thông tin quan trọng về cá nhân.

Có một sự liên hệ mạnh mẽ giữa rối loạn phân ly và sang chấn. Hầu hết người ta đều có thể nhớ lại được những thời kỳ phân ly nhẹ trong cuộc đời của mình. Những trạng thái này thậm chí có thể là đáp ứng thích nghi trong một số tình huống.  Tuy nhiên các rối loạn phân ly hầu như luôn luôn biểu hiện đáp ứng với những kinh nghiệm sang chấn. Thông thường, phân ly được dùng như một cơ chế phòng vệ trong một nỗ lực nhằm giảm bớt đi cảm nhận khó chịu về lo âu và bất lực. Tiền sử về lạm dụng thể chất và tình dục được ghi nhận là có thường xuyên ở những người có hội chứng phân ly tiến triển. Những cá nhân có liên quan đến những sự kiện có tính đe dọa trong đời sống như là chiến tranh, thiên tai, và tội phạm dễ có trải nghiệm các triệu chứng phân ly nhiều hơn. Khi khám và đánh giá bệnh nhân, chúng ta nên sàng lọc các bệnh lý y khoa cũng như các yếu tố xác định trong nền văn hóa đối với hành vi của họ.